Paard met maagzweer? Dit moet je weten

Alles over maagzweren bij paarden: hoe ze ontstaan, hoe je ze herkent en hoe je ze kunt voorkomen. Maagzweren komen regelmatig voor bij paarden en pony’s. Dat heeft gevolgen voor de gezondheid en de prestaties die we van ze verwachten. Maar wat zijn maagzweren eigenlijk? Hoe ontstaan ze? Hoe herken je ze? En nog belangrijker: hoe kun je maagzweren voorkomen?
 

Hoe ontstaat een maagzweer?

Maagzweren zijn ontstekingen van de maagwand, die ontstaan nadat de beschermende slijmvlieslaag is aangetast. Stel je de maag van je paard voor als een soort zak van 8 tot 12 liter, waar het eten via de slokdarm in terecht komt. De onderste helft is met een klierrijke slijmvlieslaag bekleed. Hier wordt maagzuur geproduceerd. Dit helpt bij de vertering van de voedselmassa, maar heeft daarnaast nog een andere belangrijke functie. Met zijn eten krijgt een paard ook allerlei bacteriën en andere, voor zijn spijsvertering ongewenste, zaken mee. Die worden door dat zuur onschadelijk gemaakt.

De bovenste helft van de maag heeft een andere soort bekleding. Daardoor is dit gedeelte minder goed bestand tegen het maagzuur. In de vrije natuur eet een paard vrijwel continue energiearme vezelrijke voeding. Dat zorgt ervoor dat er constant een klein beetje vulling in de maag zit. De zuurgraad van het maagsap wordt gedempt door speeksel en de voedselbrij. Komt daar te weinig van binnen, dan wordt het zure sap zo sterk, dat het de slijmlaag van de wand kan aantasten, waardoor er ontstekingen ontstaan. Dat kan ook gebeuren als er een grote portie krachtvoer ineens wordt gegeten. Daardoor wordt minder speeksel geproduceerd en zit de maag ineens erg vol, waardoor het zuur ook hogerop met de wand in contact komt.

De gevolgen van een maagzweer

Maagzweren hebben een negatief effect op de prestaties van sportpaarden. Bij renpaarden is een onderzoek gedaan waarbij maagzweren werden opgewekt door ze bewust langere tijd ruwvoer te onthouden. De helft van de paarden kreeg vervolgens een medicijn om ontwikkeling van maagzweren te voorkomen en de andere helft niet. Vervolgens werden er prestatiemetingen gedaan. Linda van den Wollenberg, dierenarts bij de Gezondheidsdienst voor Dieren: “De onbehandelde paarden waren sneller uitgeput en de paslengte was korter. De zuurstofopname bleek lager. Je kunt daar uit afleiden dat maagzweren een negatieve invloed hadden op de prestaties van de paarden. Anderzijds als door maagzweren een sportpaard minder goed eet, krijgt hij niet genoeg voedingsstoffen binnen en dat heeft invloed op prestaties. Dus het één kan een afgeleid gevolg zijn van het ander. Hoe je het ook wendt of keert, duidelijk is dat als er sprake is van een ontsteking een deel van de lichaamsprocessen in dienst wordt gesteld van het bestrijden hiervan. De gezondheidstoestand is dan dus niet optimaal.”

De symptomen van een maagzweer 

Er zijn meerdere symptomen die kunnen wijzen op maagproblemen. Het lastige is dat er niet één overduidelijk signaal is wat het onomstotelijk aangeeft. De uitingen zijn soms vaag en soms zelfs afwezig. Het ene paard toont meer dan het andere. Geen enkel symptoom is geen garantie dat er niets aan de hand is. Ook al vermoed je dus dat jouw paard last heeft van zijn maag, het is aan de buitenkant niet met zekerheid te zien of te voelen. Het kan alleen door een dierenarts worden vastgesteld, als die met een endoscoop de maag onderzoekt. Een lange slang met aan het einde een lampje en een camera wordt daarbij via de neus in de maag gebracht, waarna op een beeldscherm is te zien of daar maagzweren zitten.

Enkele symptomen zijn:

• Ineens niet meer of minder (graag) eten
• Veel knoeien met krachtvoer
• Knarsetanden
• Veel met lippen of tong bewegen
• Vaak gapen
• Pijnlijk reageren als je zijn buik aanraakt of bij het aansingelen
• Vage koliekklachten, vooral meteen na het eten van krachtvoer 
• Een doffe vacht 
• Opvallend suf 
• Houdt zijn werk niet goed vol
• Heeft lang nodig om te herstellen na een inspanning
• Chronische diarree 
• Vermageren
• Gedragsverandering (nerveus, agressief)
• Is gaan kribbebijten of luchtzuigen

Maagzweren behandelen

Als bij jouw paard ernstige maagzweren zijn geconstateerd door de dierenarts is in veel gevallen behandeling met een maagzuurremmer nodig. Nog veel belangrijker is echter dat het management en het voerregime tegen het licht worden gehouden, om de oorzaak te achterhalen. Bij mensen kan een specifieke bacterie voor maagzweren zorgen. Die is bij paarden tot nu toe nog niet aangetoond als veroorzaker van problemen, vandaar dat antibiotica geven zeker niet de juiste weg is.

De risicofactoren op een rijtje

• Te weinig ruwvoer

Een paard maakt, in tegenstelling tot een mens, vooral speeksel aan als hij kauwt. Dat speeksel neutraliseert onder andere de zuurgraad van het maagsap. Als een paard dus te weinig kauwt, maakt hij niet genoeg speeksel aan en wordt het risico op maagzweren groter. Als een paard nagenoeg onbeperkt ruwvoer krijgt, kan hij voldoende speeksel aanmaken. Ook de aanwezigheid van de vezelrijke voedselbrij neutraliseert de zuurgraad van de maag, waardoor het risico op maagzweren minder wordt.

• Krachtvoerdieet 

Op krachtvoer kauwen paarden niet zo lang. Daardoor wordt bij het eten daarvan minder speeksel aangemaakt. Door ingrediënten als zetmeel en suiker verloopt de vertering van de meeste soorten krachtvoer anders dan bij ruwvoer. Dat kan het ontstaan van maagzweren in de hand werken. 

• Medicijnen

Sommige medicijnen, zoals pijnstillers en corticosteroïden, kunnen de bescherming van de maagwand aantasten, waardoor het maagzuur sneller voor beschadigingen kan zorgen.

• Stress

Stress zorgt voor de productie van stofjes waardoor de maagwand gevoeliger wordt voor aantasting door het maagzuur. Paarden ervaren stress als niet wordt voldaan aan hun drie belangrijkste behoeften: onbeperkt ruwvoer, voldoende vrije beweging en contact met soortgenoten. 

• Intensieve training

Zware arbeid kan ervoor zorgen dat de maag meer samentrekt, omdat het lichaam teveel in de ‘vluchtstand’ staat. Daardoor komt de zure inhoud van het onderste deel van de maag meer in contact met het minder goed beschermde bovenste deel. Dit geldt helemaal voor het werken op een lege maag: je kunt je voorstellen dat als er geen ‘buffer’ van ruwvoer in de maag aanwezig is, het maagsap veelvuldig tegen de onbeschermde bovenste maagwand klotst. Dit kan het ontstaan van maagzweren versnellen.

Maagzweren bij je paard voorkomen

Voeding en management spelen dus een belangrijke rol bij het tegengaan van maagzweren. Door te kauwen maakt een paard speeksel aan, dat het maagzuur neutraliseert. Zorg daarom dat hij dag en nacht de beschikking heeft over ruwvoer, zoals gras, hooi of kuilgras. Als je bang bent dat hij daardoor te dik wordt, kun je het beste een energiearme soort zoeken of een hooinet met kleine gaten of een graasmasker gebruiken. Vergeet niet dat een paard ook ’s nachts ruwvoer ter beschikking moet hebben, want hij slaapt niet zoals wij de hele nacht. In de vrije natuur grazen paarden 16 tot 18 uur per etmaal.

Voor sportpaarden is alleen ruwvoer soms niet voldoende om in hun energiebehoefte te voorzien. Dit kun je dan aanvullen met krachtvoer. Granen worden veel gebruikt als grondstof voor krachtvoer, maar zijn eigenlijk niet zo goed voor een paard, omdat ze veel zetmeel en suikers bevatten wat juist een nadelig effect heeft op het ontstaan van maagzweren. Zoek dus een soort met een laag suiker- en zetmeelgehalte en olie als energiebron in plaats van granen, zoals Pavo Ease&Excel. Verdeel het krachtvoer over zoveel mogelijk maaltijden per dag en geef altijd eerst ruwvoer. Om het kauwen te bevorderen kun je het krachtvoer ook mengen met een ruwvoerproduct, zoals Pavo DailyPlus of Pavo FibreNuggets.

Tip: Bietenpulp heeft een zeer gunstig effect op het gehele maagdarmkanaal. De oplosbare vezels uit bietenpulp voeden de belangrijke bacteriën die leven in de dikke en blinde darm. Verder bevat bietenpulp pectine, wat helpt om de maag tegen maagzuur te beschermen. Pavo heeft twee ruwvoerproducten bestaande uit bietenpulp: Pavo SpeediBeet & Pavo FibreBeet.

Lees ook:

> Ruwvoer voor paarden: wat, waarom en hoeveel?

> Stressgevoelig paard? Dit kun je eraan doen

> Bietenpulp voor paarden

Bekijk de video's:

> Maagzweren bij paarden

> Zo werkt Pavo Ease&Excel in jouw paard

Whitepaper: hoe manage jij je voermanagement?

Wil je meer lezen over maagzweren en hoe je je voermanagement verder kunt optimaliseren om deze bij je paard te voorkomen? Download dan de gratis whitepaper ‘Hoe manage jij je voermanagement? Het ultieme stappenplan om maagzweren bij je paard te voorkomen’.