Stressgevoelig paard? Dit kun je eraan doen

Een stressgevoelig paard is niet alleen vervelend voor jou als ruiter, maar stress is ook nog eens zeer slecht voor de gezondheid van je paard. Stress bij paarden is een toestand van psychische spanning en druk, en komt zowel in de acute als in de chronische vorm voor. Maar wat is stress eigenlijk? Hoe herken ik het? En wat kan ik eraan doen?

Wat is stress?

Stress is een toestand van psychische spanning en druk en komt voort uit een situatie van onvoorspelbaarheid en oncontroleerbaarheid. Bij paarden kennen we, net als bij mensen, twee verschillende vormen van stress: acute, en chronische stress. Acute stress is kortdurend, het is met name het snel reageren van het lichaam op een ‘gevaarlijke’ situatie en stelt paarden in staat om te vluchten; paarden zijn immers vluchtdieren. Chronische stress is langdurig en zelfs schadelijk voor het lichaam op de langere termijn.

Acute stress

Wanneer je paard zich in een ‘gevaarlijke’ situatie bevindt, krijgt een deel van de hersenen (de hypothalamus) een prikkel binnen. Bij acute stress wordt deze prikkel via zenuwen en het ruggenmerg doorgegeven aan het bijniermerg. Deze prikkel zorgt ervoor dat het bijniermerg twee hormonen gaat uitscheiden: adrenaline en noradrenaline. Onder invloed van deze hormonen komt er een grote hoeveelheid energie vrij, die onmiddellijk kan worden verbruikt. Daardoor kan je paard ineens wegspringen of het op een lopen zetten. De belangrijkste energiebron voor levende cellen is glucose.

De hormonen adrenaline en noradrenaline zorgen voor verhoging van het afbreken van glycogeen in de lever en de skeletspieren. Glycogeen kun je zien als een lange ketting van glucose. Ook promoten beide hormonen het vrijlaten van glucose door de lever en vetzuren van de vetcellen. De vrijgelaten glucose en vetzuren circuleren in het bloed en worden door het lichaam gebruikt als brandstof. Deze hormonen hebben ook effect op de bloedsomloop en ademhaling. Ze verhogen de hartslag en verwijden de kleine luchtkanaaltjes in de longen. Dit zijn allemaal acties die ervoor zorgen dat er meer zuurstof aan de lichaamscellen wordt geleverd. Ook de bloedstroom verandert. Dit gebeurt door samentrekking van bepaalde bloedvaten en verwijding van andere bloedvaten. Hierdoor takt het bloed af van huid, spijsverteringsorganen en nieren, en wordt de bloedtoevoer naar het hart, hersenen en de skeletspieren verhoogt. Door al deze aanpassingen zijn paarden eerder in staat te reageren op een ‘gevaarlijke’ situatie. In de natuur is dit oerinstinct wel handig, maar als je met je paard aan het werk bent is het minder prettig als hij snel schrikt.

Chronische stress

Als acute stress langere tijd aanhoudt, ontstaat er chronische stress. Je kunt je voorstellen dat dit een negatief effect heeft op de gezondheid van je paard. Bij acute stress speelt de hypothalamus ook een rol. De stress stimuleert de hypothalamus om een hormoon uit te scheiden. Dit hormoon stimuleert weer een ander deel in de hersenen, de hypofysevoorkwab, om het adrenocorticotroop hormoon (ACTH) uit te scheiden. ACTH gaat via de bloedbaan naar de bijnierschors. Cellen in de bijnierschors scheiden als reactie hierop cortisol uit, ook wel bekend als corticosteroïden. De twee vormen van corticosteroïden zijn glucocorticoïd en mineralocorticoïden. Glucocorticoïd heeft effect op de glucosestofwisseling. Het zorgt ervoor dat eiwitten en vetten afbreken en worden omgezet in glucose. Ook zorgt dit hormoon voor extra vrijkomen van glucagon uit de alvleesklier. Glucagon zorgt er weer voor dat de lever glycogeen vrijlaat. Glycogeen bestaat zoals eerder vermeld uit een ketting van glucose. Hierdoor neemt het aandeel glucose in het bloed toe. Glucocorticoïd heeft ook effect op de skeletspieren. De skeletspieren breken onder invloed van dit hormoon spiereiwit af. Dit eiwit wordt getransporteerd naar de lever en de nieren en wordt omgebouwd tot glucose.

Tot slot kan Glucocorticoïd ook nog het immuunsysteem onderdrukken. Dit komt omdat corticosteroïden het lichaam weer in balans willen brengen. Dit kost het lichaam erg veel energie. Hierdoor komt het immuunsysteem energietekort, waardoor het immuunsysteem onderdrukt wordt.
Het hormoon mineralocorticoïden heeft effect op de stofwisseling van minderalen. Ook zorgt mineralocorticoïden voor een toenemende bloeddruk. Dit alles maakt dat chronische stress zeer slecht is voor de gezondheid van het paard.

Hoe herken je stresssignalen bij je paard?

Er zijn verschillende signalen die onze paarden afgeven om stress te herkennen. Belangrijk om te weten is dat acute stress heel andere signalen geeft dan chronische stress. Dit komt door de verschillende lichamelijke veranderingen bij beide vormen.

Bij acute stress:

• Vluchtgedrag

Omdat paarden vluchtdieren zijn, is vluchtgedrag het allerbelangrijkste symptoom in geval van acute stress.

• Verhoogde hartslag en ademhaling/ zweten en trillen

Een ander belangrijk symptoom is het verhogen van hartslag en ademhaling. Hierdoor gaat een paard zweten en trillen.

• Vaak mesten en plassen

De invloed van acute stress op de spijsvertering en nieren zorgt voor frequent mesten (soms zelfs diarree) en urineren.

Bij chronische stress:

• Vermageren

Paarden kunnen bij chronische stress sterk vermageren. Dit komt doordat eiwitten en vetten bij chronische stress worden afgebroken en worden omgezet in glucose. Ook stressfactoren zoals parasieten, slechte voeding en gezondheidsproblemen zorgen voor het vermageren van het paard.

• Stalondeugden

Chronische stress kan resulteren in het ontwikkelen van stalondeugden. Weven, luchtzuigen en kribbebijten zijn zeer duidelijke signalen van langdurige stress bij een paard. Het uitvoeren van stalondeugden zorgt voor productie van het hormoon endorfine, wat een rustgevend en verdovend effect heeft.

• Maagzweren

Paarden met langdurige stress hebben meer kans op maagzweren. Stress zorgt voor de productie van stofjes, waardoor de maagwand van je paard gevoeliger wordt voor aantasting door het maagzuur. Dit kan resulteren in een maagzweer. De structuurrijke muesli Pavo Ease&Excel bevat speciale maagbeschermende stoffen en ondersteunt paarden met een gevoelige maag.

• Ziek

Doordat chronische stress het immuunsysteem onderdrukt, hebben paarden die langdurig aan stress worden blootgesteld meer kans om ziek te worden.

De meest voorkomende oorzaken

De meest voorkomende oorzaken van stress bij paarden zijn een veranderende leefomgeving, afspenen, gezondheidsproblemen, te zware prestaties, slecht voermanagement en een onnatuurlijk huisvestingssysteem. Wil je meer lezen over voermanagement? Download dan hier de whitepaper ‘Hoe manage jij je voermanagement?’. Vol met praktische tips van experts en topruiters die je direct zelf kunt toepassen.

Wanneer paarden gehouden worden in een systeem dat niet voldoet aan de natuurlijke behoeften van een paard, is er grote kans op stress. De natuurlijke behoefte van een paard bestaan uit contact met soortgenoten, voldoende beweging en onbeperkt ruwvoer. Onbeperkt ruwvoer is niet alleen belangrijk voor het spijsverteringssysteem van een paard, kauwen reduceert namelijk ook stress. Wil jij weten wat er allemaal in jouw ruwvoer zit? En of je dit onbeperkt kunt voeren? Doe dan een ruwvoeranalyse met de Pavo Ruwvoer Quickscan.

Voeding en stress bij paarden

Het allerbelangrijkste bij gestreste paarden is dus om zoveel mogelijk aan hun natuurlijke behoeften te voldoen. Denk hierbij aan contact met soortgenoten, genoeg beweging en onbeperkt ruwvoer, zodat ze lekker kunnen kauwen. Naast onbeperkt ruwvoer kun je krachtvoer aanbieden, in kleine porties en verdeel het over een aantal maaltijden per dag. Geef dus geen grote hoeveelheden in één keer! Dit is belangrijk om het natuurlijk eetpatroon van het paard na te bootsen. Verder is het van belang dat een paard veterinair helemaal gezond is en dat arbeid in kleine stappen wordt opgebouwd. Wanneer aan dit alles is voldaan, kunnen de volgende voedingsstoffen ondersteuning bieden aan (van nature) gestreste paarden:

• L-tryptofaan & threonine: deze essentiële aminozuren zijn nodig voor de aanmaak van de hormonen serotonine en melanine. Deze hormonen hebben een kalmerend en angstverminderend effect op de hersenen.
• Vitaminen B-Complex: vitaminen B1 en B6 spelen een belangrijke rol bij de zenuwgeleiding.
• Selenium & magnesium: deze twee hebben volgens humane studies een angst verlagend effect.

Pavo NervControl is een voedingssupplement dat speciaal is ontwikkeld om stress bij paarden te verminderen en bevat al deze belangrijke voedingsstoffen. Het zorgt voor meer innerlijke rust bij nerveuze paarden, helpt om spanning in het lichaam sneller te laten afvloeien en zorgt voor betere controle in stressvolle situaties.

Magnesium en stress

Magnesium is van belang voor allerlei processen in ons lichaam. Het zorgt voor de ontspanning in zenuwen, spieren en bloedbanen, ondersteunt bij opbouw van het skelet, verhoogd de weerstand tegen spanning en stress en heeft een rol in de overdracht van zenuwprikkels. Het lichaam kan zelf geen magnesium aanmaken en moet dus uit voeding komen. Op het moment dat het lichaam aan stress wordt blootgesteld, verbruikt het extra magnesium. Een tekort aan magnesium maakt het lichaam juist weer gevoeliger voor stress. Hierdoor wordt het magnesiumtekort nóg groter. Het lichaam beland in een vicieuze cirkel. Zorg dus altijd, zeker bij gestreste paarden, voor voldoende magnesium in het rantsoen!

Tips bij wedstrijdstress

Heeft jouw paard weleens last van wedstrijdstress? Met deze tips gaat je paard weer ontspannen door de ring:

• Zorg ervoor dat je zelf ontspannen bent! Gespannen mensen hebben een negatief effect op de gestreste gemoedstoestand van paarden;
• Neem de leiding en wees duidelijk. Paarden zijn kuddedieren en hebben behoefte aan een duidelijke leider die zij kunnen volgen;
• Zorg voor voldoende ruwvoer en water op concours;
• Zorg voor routine. Paarden zijn gewoontedieren en hebben behoefte aan regelmaat. Zorg er dus voor dat je regelmatig ergens anders traint of op concours gaat;
• Voeg Pavo NervControl toe aan het rantsoen voor meer rust bij jouw nerveuze paard.

Lees ook:

> Magnesium: van levensbelang voor het paard 

> Paard met maagzweer? Dit moet je weten

> Download stappenplan: ‘Hoe manage jij je voermanagement?’

 

---

Gratis en deskundig voeradvies

Heb je na het lezen van dit artikel nog een vraag over het rantsoen van jouw eigen paard of pony? Stel je voedingsvraag dan gratis aan ons Pavo VoerAdvies-team. Onze voedingsdeskundigen helpen je graag verder!

Voedingsvraag stellen >